Aby nie pozostawić wrażenia , iż nie ma sprecyzowanej propozycji wyjścia z obrazu, jaki rysuje się po lekturze rozdziału „Budynki, sceny, inwestycje”- przedstawiamy poniżej propozycję działań mogących złagodzić ten „ciemny , groźny i ponury” pejzaż .
1. Nie należy się spodziewać , że jakakolwiek instytucja rządowa lub gremia samorządowe same sprawią , że TEATR POLSKI będzie inaczej traktowany niż dotychczas . TEATR traktowany jest przez architektów i firmy budowlane jako dojście do Budżetu, stricte przedmiotowo. TEATR nie jest dla nich PODMIOTEM. Ponieważ budżet jest niczyj , bo jest „nasz”, to należy z niego wycisnąć jak najwięcej dla siebie. Architekci – zbudowanie sobie pomnika, firmy budowlane – zysku z atrakcyjnego tytułu inwestycyjnego.
2. W następnych latach środki z UE na modernizację lub budowę obiektów widowiskowych będą mniejsze i trudniejsze do osiągnięcia niż dotychczas. Tym bardziej należy zawczasu sformułować działania, które pozwolą na zasadniczą zmianę jakościową realizacji przedsięwzięć związanych z obiektami teatralnymi (widowiskowymi).
3. Analiza przepisów i zasad jakie obowiązują w obszarze projektowania i realizacji wszelkich przedsięwzięć daje szansę na osiągnięcie takiego efektu. Wymaga to jednak przyjęcia pewnych standardów postępowania, konsekwencji w ich realizacji oraz pozyskania do ich przeprowadzenia wszystkich zainteresowanych środowisk i organizacji, jakie funkcjonują w obszarze „obiektów widowiskowych”. Należy pozyskać dla tej idei współudział zarówno innych stowarzyszeń „teatralnych” jak i muzycznych oraz zarządców „sal widowiskowych”. (ZASP, UTP, SPAM , PCOISTAT itd.).
Sytuacje, jakie mają miejsce w trakcie przedsięwzięć modernizacyjnych i inwestycyjnych, są powszechne na całym świecie. Natura ludzka jest wszędzie taka sama.
JAK SOBIE DAJĄ Z TYM RADĘ INNI ?
1. Stosują odmienny – od stosowanego u nas – model zarządzania programowaniem i projektowaniem obiektów widowiskowych.
Nie trudno zgadnąć , który model obowiązuje w naszym kraju. Dla zabezpieczenia interesów „TEATRU” (lub Sali koncertowej czy Sali widowiskowej w DK) zatrudnia się tam THEATRE CONSULTATS w krajach anglosaskich lub THEATERPLANER-a w krajach niemieckojęzycznych. Jest to wyspecjalizowany w realizacjach obiektów teatralnych zespół fachowców, którzy uczestniczą w programowaniu, projektowaniu, a później nadzorują wykonanie przedsięwzięć o takim przeznaczeniu. Taka osoba lub firma pracuje obok architekta, ale i niekiedy w strukturze zespołu architekta, ale jest wskazana i zobowiązana przez inwestora do pilnowania INTERSESU PRZYSZŁEGO UŻYTKOWNIKA – jakim jest instytucja o charakterze widowiskowym .
2. Uruchomienie procesu inwestycyjnego w rozumieniu Prawa Budowlanego i Ustawy o Zamówieniach Publicznych poprzedzony jest opracowaną przez fachowców dokumentacją opisującą cele jakie oczekiwane są przez TEATR (Salę widowiskową) z punktu widzenia twórców i zarządców obiektu . Określone tam wymagania, parametry i koszty realizacyjne są w procesie „dzieła architektonicznego”, placu budowy i zadania finansowego dla budżetu NIEZMIENNE – nie podlegają zmianom, korektom – czy to „dla dobra architektury”, czy okrawaniom „dla oszczędności” przez służby inwestycyjne lub firmę budowlaną.
W rozumieniu Prawa Polskiego – są i funkcjonują zapisy i pojęcia pozwalające na podobne działania :
W Ustawie o Zamówieniach Publicznych
- OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA,
- OKREŚLENIE PRZEDMIOTU KONKURSU ARCHITEKTONICZNEGO
W „Kodeksie Konkursowym i Wytycznych organizacji i przeprowadzania konkursów…” opracowanych przez Stowarzyszenie SARP .
- CEL KONKURSU,
- ale już nie TREŚĆ ZADANIA KONKURSOWEGO
Te ostatnie to opracowania wewnętrzne – nie jest obowiązującym prawem.
Ale w całej rozciągłości opisane tam zasady są bezwzględnie i z pełną determinacją egzekwowane przez WSZYSTKICH architektów. To stowarzyszenie indywidualistów – Artystów. Zatomizowane i niekiedy skłócone analogicznie jak nasze. W tej sprawie jest wzorcowo lojalne, konsekwentne i bezwzględne. Klasyczne prawo cechowe.
DLACZEGO TAK OSTRO ?
1. Zapisy w tych dwóch wewnętrznych dokumentach SARP-u zaostrzają prawa dla architektów i zobowiązania dla Zamawiającego. W trybie pracy Sądu Konkursowego są one twardo realizowane przez wyznaczonych Sędziów ze środowiska Architektonicznego – i to z dużym powodzeniem.
2. I tak :
- w Ustawie o Zamówieniach Publicznych Sąd konkursowy jest „zespołem pomocniczym” Kierownika zamawiającego.
- a w Kodeksie SARP-u :
…” Zamawiający NIE MOŻE ŻĄDAĆ DOKONANIA ISTOTNYCH ZMIAN , KTÓRE ZNIEKSZTAŁCIŁYBY KONCEPCJĘ I BYŁY SPRZECZNE Z WYTYCZNYMI SĄDU KONKURSOWEGO…”.
- Tak więc „zespół pomocniczy” powołany przez Zamawiającego staje się dyktatorem w imieniu PRAWA AUTORSKIEGO OSOBISTEGO,
a Zamawiający staje się zakładnikiem wyniku konkursu i zaleceń Sądu Konkursowego. I słusznie. Tak powinno być, aby dzieło artysty chronić.
- Tak, ale nie wszystko, co projektuje architekt, powinno – z naszego punktu widzenia – podlegać ochronie z punktu widzenia Prawa Autorskiego. To znaczy: nie jest i nie musi być „dziełem architektonicznym”.
- Tym czymś nie MOŻE BYĆ z naszego punktu widzenia :
- technologia obiektu widowiskowego : wyposażenie technologiczne widowni, relacje scena-widownia, scena-zaplecze, garderoby i szatnie, sale prób, warsztaty, wewnętrzne ciągi komunikacyjne, przestrzenie za- i wyładunkowe dla środków inscenizacji, akustyka i ochrona przeciwdźwiękowa,
- inżynieria teatralna: mechanizacja, podłogi specjalistyczne, instalacje specjalistyczne, wyposażenie w osprzęt specjalistyczny, ciąg warsztatowy i magazynowy,
- wyposażenie pomieszczeń specjalistycznych: garderób, szatni, sal prób, warsztatów, orkiestronu, instrumenty muzyczne itd.
3. Podział ten jest i powinien być z naszego punktu widzenia zabezpieczeniem dla realizacji w sposób najpełniejszy, sprawny i tani w eksploatacji naszych dzieł – dzieł artystów teatru – dzieł również chronionych Prawem Autorskim.
4. Podział ten ma zapewnić , iż wymieniony powyżej zakres działań nie jest i nie powinien być częścią dzieła architektonicznego chronionego Prawem Autorskim Osobistym.
W innym przepisie , którym się nas „straszy”, jest opisany tryb przygotowania i realizacji procesu projektowego w„ROZPORZĄDZENIU MINISTRA INFRASTRUKTURY z dnia 2 września 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-użytkowego”.
W § 15. Tego Rozporządzenia: „Program funkcjonalno-użytkowy służy do ustalenia planowanych kosztów prac projektowych i robót budowlanych, przygotowania oferty szczególnie w zakresie obliczenia ceny oferty oraz wykonania prac projektowych”.
I na tym etapie , przygotowawczym, powinien być sporządzony przez NAS Program funkcjonalno-użytkowy części „teatralnej”, który nie podlegałby wcześniej opisanym zabiegom ze strony środowiska architektonicznego. Rejestr grzechów „architektonicznych” przeciw teatrowi jest obszerny i w pełni uzasadnia takie, a nie inne działania z naszej strony.
Także w tym dokumencie należy szczegółowo wycenić koszt „teatralnych” wydatków i listę koniecznych projektów specjalistycznych – „teatralnych„ , z ich wyceną , dających szansę uzyskania określonego CELU. Pozostawienie tego obszaru działań architektom i służbom inwestycyjnym pozostającym poza wpływami teatru kończy się ZAWSZE katastrofą. Dla teatru.
Biorąc powyższe argumenty pod uwagę proponujemy:
1. Określić granicę ochrony jaką daje architektom Prawo autorskie w przedsięwzięciach prowadzonych w obiektach widowiskowych.
2. Prowadzenie listy wydatków na Inżynierię teatralną i wyposażenie w celu opracowania własnego, „środowiskowego” cennika wskaźnikowego (wartości wynikające z wprowadzenia do rejestru środków trwałych OT) i łącznych poniesionych kosztów w celu wykazania, jaka jest faktyczna cena 1 m3 i 1 m2 remontu i budowy obiektu widowiskowego. Wiarygodność naszych wycen będzie wtedy sprawdzalna i bliska faktycznie koniecznym środkom.
3. Wprowadzenie zasady podziału rodzaju kosztów na :
- koszty budowlane z wymogami technologicznymi – stanowiącymi przedmiot i podmiot działań projektu architektonicznego oraz firm wykonawczo – budowlanych
- koszty inżynierii teatralnej ,
- koszty wyposażenia
stanowiące stały wydzielony fragment kosztu zadania inwestycyjnego, nie podlegający manipulacjom ze strony służb inwestycyjnych, architektów i „murarzy”.
Parametr ten winien być formalnie określony od początku procesu inwestycyjnego i ma być zabezpieczony formalnie przed chęcią i możliwością „przerzucania” środków .
4. Opracowanie dokumentu środowiskowego :
„ KODEKSU PROJEKTOWANIA I REALIZACJI OBIEKTU WIDOWISKOWEGO”
na wzór „Kodeksu konkursowego” opracowanego przez Stowarzyszenie SARP.
Powinny tam się tam znaleźć:
- opis nadrzędności interesu TEATRU nad sprawami chroniącymi DZIEŁO ARCHITEKTONICZNE,
- stwierdzenie , iż inżynieria teatralna i wyposażenie technologiczne są projektowane w trybie osobnym – nie są częścią budowlaną obiektu, a projekty te nie są projektami „architektonicznymi”,
- nieprawidłowości w „technologii teatralnej” będą traktowane jako „usterka” w rozumieniu prawa autorskiego,
- wszelkie opracowania wykonywane na zlecenie „Zamawiającego” przed rozpoczęciem procedury konkursu architektonicznego nie będą traktowane jako „Dzieło osobiste architekta” tylko faktycznego autora.
5. Przed formalnym rozpoczęciem procesu opisanego w prawie budowlanym posługiwanie się jednostkami projektowymi lub osobami , które nazwane będą np. wzorem państw anglosaskich np. „Konsultantami”. Osoby te winny być przez Zamawiającego umocowane jako reprezentujące interes TEATRU, z uprawnieniami równoległymi dla Architekta .
6. Stworzenie i ogłoszenie listy osób ze „środowiska teatralnego” wskazanych jako „osoby posiadające kwalifikacje umożliwiające ocenę zgłoszonych prac konkursowych” w rozumieniu Ustawy o zamówieniach publicznych, a następnie preferowane jako członkowie Sądów Konkursowych.
7. Prowadzenie środowiskowego lobbingu wobec MKiS , Ministerstwa Infrastruktury i Sejmu RP o uznaniu swoich racji. Konieczna i niezbędna jest w tym celu konsolidacja całego „środowiska kultury” – sprawa dotyczy również obiektów widowiskowych – sal w domach kultury, sal koncertowych.
8. Spowodowanie wydania pierwszego podręcznika – książki o zasadach funkcjonowania obiektu widowiskowego, np. tłumaczenie książki Toshiro Ogawy “Theatre Engineering and Stage Machinery” lub/i wydanie jakiegoś polskiego opracowania. Funkcjonujące na rynku dwa ostatnie wydawnictwa nie są podręcznikami.
9. Konsekwentne stosowanie powyższych zasad wobec wszystkich stron procesu inwestycyjnego, niezależnie od wyniku końcowego . W razie potrzeby stworzyć możliwość odwołania się do specjalnie stworzonej „Komisji” – lansowanej przez środowisko jako AUTORYTET (tak jak architekci mówią o osobach na wewnętrznej liście sędziów konkursowych).
10. Wykonanie wysiłku finansowego przed podjęciem procesu inwestycyjnego lub modernizacyjnego i opracowywanie Programu funkcjonalno-użytkowego części „teatralnej” precyzyjnie określając szczegółowe elementy będące celem przyszłego projektu i realizacji.
11. Przeprowadzenie tych elementów w imię interesu sztuki teatru – artystów teatru . Bez elementów taktyki wojennej. „My też jesteśmy artystami jak architekci – w pełni rozumiemy ich aspiracje. Ale wymagamy także zrozumienia naszych aspiracji z ich strony”.
12. Sporządzenie udokumentowanej listy nieszczęść jakie spotkały teatry w wyniku „ radosnej tfurczości”. Niekoniecznie winna być ta lista publikowana i być przedmiotem debaty powszechnej . Ażeby nie było „wojny” trzeba mieć niepodważalne argumenty.
13. Lansować powszechnie łajdactwa i nieprawidłowości jakich dopuszczają się firmy budowlane. Lista takich faktów pozwoli na argumentację wobec decydentów, służb inwestycyjnych i „inżynierów kontraktu” o konieczności podziału zadania na dwa przetargi :
- budowlany,
- teatralny ( inżynieria i wyposażenie).
Warszawa listopad 2010-12-07
Paweł Dobrzycki i Maciej Wojciechowski